CHESGA

Bohuželva

(Calamidade)
Teño mil anos e aínda vivo
envellecendo día tras día.
O príncipe Mnata criábame
nun estanque, no castelo.

Sucedían cousas, como non!
Sen embargo, só coñezo a miña gaiola.
Agora exhíbeme cobrando entrada
un feirante de Bydzov.

A sombra da morte sempre me rodeou.
Aínda que se lle arrincase a pel a un león,
eu son desgraciadamente o que por desgracia son,
un simple sapoconcho desgraciado.

Christian Morgenstern

O sapoconcho no que estou a pensar chamábase Calamidade. Vivía nunha vella coiraza e, xunto coa coiraza, tamén nun chalé no que ben se vía que o seu propietario tiña máis cartos ca gusto. Arredor do chalé estendíase un xardín descoidado e cuberto pola broza. Tanto o chalé, coma o xardín coma o sapoconcho eran dun vello excéntrico. Fuxía da xente e saía cada solpor, húmido e cálido, ó seu xardín co seu sapoconcho Calamidade debaixo do brazo. Cando chegaba ó seu lugar preferido, puña a tartaruga sobre a herba, sacaba do peto esquerdo unha candeíña e do dereito os mistos, prendía a candea, derramaba un pouco de cera pola súa coiraza e despois, rapidamente, antes de que a cera arrefriase, pegaba a candea sobre o sapoconcho.
Este feito non incomodaba a Calamidade. Sabía que tiña que andar coa candea pola herba húmida se non quería ser empurrada cunha poliña. Sabía que o seu dono sentaría no banco e seguiría os seus lentos movementos a través do xardín. Sabía tamén que cando estivese anubrado e o luar non lles interrompese a súa actuación, o seu dono poríase a cantar cancións da súa mocidade.
Unha noite, o sapoconcho Calamidade desfilaba coma era habitual entre a alta herba coa candea no lombo, matinando no seu, no dos sapoconchos. O vello, sentado nun banco, tamén estaba a matinar no seu. Dixo:
"Calamidade, fiel tartaruga! Acórdaste de min, de cando aínda eu levaba pantalóns curtos?"
E contestábase el mesmo poñendo voz de sapoconcho. "Lémbrome. Eras un perifol". Sentíndose tranquilo pola resposta do sapoconcho, o vello continuaba: "Calamidade!, e meu pai, acórdaste del?, do seu aspecto coa roupiña de neno?".
E o sapoconcho, de novo, lembrábase.
"E o meu avó .... tamén te acordas del coa súa roupiña de neno?"
Mesmo do avó se acordaba a tartaruga. O vello vía con claridade unha bágoa no ollo do sapoconcho. Non sabía que só era o orballo que pingara sobre el dende as altas herbas.
O vello sapoconcho familiar era a personificación da fidelidade á nosa estirpe. O avó, cando era neno, aparellábao cun húsar de trapo, o pai facíao pasar polo Golem, e o vello, de neno ... Pero é que foi algunha vez neno? Nin el mesmo pode crelo. Hai tanto tempo de todo isto. Dentro dun par de anos non quedará del nada máis que o vello e feo chalé, que evidenciará eternamente que tivo máis cartos ca gusto. E, ademais, o sapoconcho Calamidade.
O vello decatouse por primeira vez de que Calamidade lle sobreviviría. Quizais un século enteiro. Dende ese momento odiouno. Tirou a súa caixa, incomprensiblemente forrada con brando algodón, cousa que, á fin e ó cabo, ó sapoconcho non lle importaba demasiado. Chamábao polos nomes máis ordinarios, pero tampouco por iso sufría. Máis tarde, incluso se negou a darlle de comer. Decidiu matalo de fame.
Estaba indignado. Estivo medio ano sen darlle de comer e o sapoconcho seguía vivo. Debía ser que Calamidade, de cando en vez, atopaba algunha cousiña que, na súa modestia, chegáballe. O vello estaba furioso. Durante todo o día non cavilaba noutra cousa que non fose en cómo facerllas pasar mal á tartaruga por durar tantos anos.
Un día, en febreiro, foi ó alpendre. Con dificultade abriu o pecho enferruxado, botou unha ollada e agarrou unha vella cadeira que estaba nun curruncho. Estampouna contra o chan. A cadeira esnaquizouse totalmente. O vello colleu dúas pezas axeitadas e marchou ó xardín. Alí, no seu sitio preferido, comezou a cravar unha cousa estraña.
Era unha forca pequena.
Calamidade estaba condenada. No nome da súa estirpe, que ía desaparecer coa morte do vello, pronunciou a súa sentencia. Pronunciou e executou.
Logo botouse a rir.
Estaba feliz de telo maquinado tan ben.
Entón, o vello excéntrico tivo un forte ataque e quedou deitado sobre o chan. Diante de si vía unha néboa que se facía cada vez máis mesta. Perdía a conciencia. Pero, de súpeto... alí, no medio da néboa, pestanexaba unha feble luciña. Achégase a modiño. Agora o vello xa ve o que é. Calamidade coa candea sobre a coiraza. O vello nin sequera se pode mover para espanta-la pantasma. Mesmo lle parece que escoita como Calamidade lle fala con aquela voz que lle atribuíra.
"Envexábasme pola única cousa que tiven. Avergóñate!"
E o vello excéntrico morreu indignado porque o sapoconcho o atuase.

1
2
3

1 En checo o nome de Bohuželva está creado a partir de dúas palabras: bohužel "desgraciadamente" e želva "sapoconcho".
2 Húsar: militar dun corpo de cabalería lixeira, de orixe húngara, século XV.
3 Golem: palabra hebrea que significa "masa informe", "corpo sen pulir". O mito de Golem ten as súas raíces fundamentalmente na vella cidade de Praga. A lenda relata a fabricación dunha criatura de arxila por parte de Rabí Löw.
© Susana Sotelo Doco, Universidade de Santiago de Compostela